گوگل رقیبی را در پراگ شکست داد که عواقب آن می‌تواند زیان‌بار باشد.

بحث رقابت شرکت‌های محلی با شرکت‌های بزرگ جهانی از بحث‌های مهم به ویژه در حوزه فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی است. در این‌جا نیز این موضوع از زاویه رقابت یک موتور جستجوی محلی در جمهوری چک با گوگل مورد توجه قرار می‌گیرد. متن حاضر ترجمه‌ای از یادداشت «Google Vanquished a Rival in Prague. Payback Could Hurt» است که در تاریخ ۲ فوریه ۲۰۲۲ در پایگاه اینترنتی The New York Times منتشر شده است. نویسنده این مطلب Adam Satariano است.

همین طور که گوگل در دو دهه گذشته تسلط خود را به عنوان یک موتور جستجو گسترش داد، جمهوری چک به نحو شگفت‌انگیزی پابرجا ماند.

مردم در این کشور اروپایی موتور جستجوی Seznam را که دو سال قبل از گوگل و در سال 1996 در پراگ راه‌اندازی شد، ترجیح می‌دهند. برای حدود 15 سال، تمرکز این شرکت بر بازار محلی خود، حکایت خوشایندی را در مورد پیروزی یک مبارز کوچک بومی (a hometown underdog) در برابر یک غول بین‌المللی در حال رشد ارائه داد.

اما زمانی که گوشی‌های هوشمند که اکثر آن‌ها گوگل را به عنوان جستجوگر پیش‌فرض نصب داشتند، رواج یافتند، شانس Seznam تمام شد. امروزه گوگل بیش از 80 درصد از بازار جستجوی چک را در اختیار دارد و Seznam یک موتور جستجوی حاشیه‌ای است که بیش‌تر بر رسانه‌ها تمرکز دارد.

از زمان سقوط، Seznam همواره یک خار در چشم گوگل بوده است، از جمله زمانی که به شکایتی علیه این غول جستجو پیوست که منجر به جریمه‌ای بی‌سابقه شد. اکنون نیز به پیگیری قوانینی برای کاهش قدرت شرکت‌هایی مانند گوگل، با پیامدهایی که بسیار فراتر از جمهوری چک کمک می‌کند.

قانون‌گذاران اروپایی آخرین اقدامات را در مورد قانونی انجام می‌دهند که هدف آن حفاظت از کسب و کارهایی مانند Seznam از طریق جلوگیری از شرکت‌های بزرگ فناوری از بسته‌بندی غیرمنصفانه خدمات[1] به منظور حذف رقبا است. ضروری است که گوگل و دیگر غول‌های فناوری خدمات شرکت‌های کوچک‌تر را به راحتی در دسترس کاربران قرار دهند.

قوانین جدید که انتظار می‌رود تا ژوئن تصویب شود، بر نحوه عملکرد اپل و گوگل در فروشگاه‌های اپلیکیشن، بر فروش محصولات آنلاین آمازون و بر فروش تبلیغات آنلاین متا و گوگل تأثیر می‌گذارد.

این مباحثات اروپا، در کشورهایی از جمله ایالات متحده به دقت زیر نظر گرفته می‌شود، جایی که وزارت دادگستری[2] و کمیسیون تجارت فدرال[3] نیز پیشنهاد کرده‌اند قوانین رقابت را به‌روز کنند که هدف آن بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان است.

این موج مقررات جدید نشانه‌ای از نگرانی جهانی است که برخی از شرکت‌ها به چنان مقیاسی رسیده‌اند که اجازه ظهور رقبای جدیدی را نمی‌دهد و این امر باعث می‌شود پلتفرم‌ها نفوذ زیادی بر تجارت و جامعه داشته باشند. اینترنت که زمانی به عنوان ایجاد راهی غیرمتمرکز برای مجموعه‌ای از کسب و کارها برای دسترسی به کاربران در سراسر جهان تلقی می‌شد، توسط تعداد محدودی از غول‌های شرکتی کنترل می‌شود. سیاست‌گذاران نگرانند که فضای کم‌تری برای رشد شرکت‌های کوچک‌تر وجود داشته باشد.

Michal Feix، مدیر اجرایی سابق Seznam، که اکنون به عنوان مشاور خارجی کار سیاست گذاری و حقوقی آن را رهبری می کند، گفت: «ما نمونه‌ای از پیامدها هستیم». او می‌گوید که بدون قوانین جدید، «شما نمی‌توانید رقابت کنید.»

گوگل می‌گوید که موفقیتش در جمهوری چک نتیجه ساخت یک سرویس عالی است. گوگل در بیانیه‌ای گفت: چکی‌ها محصولات ما را انتخاب می‌کنند چرا که به مردم کمک می‌کند اطلاعات مورد نظر خود را پیدا کنند، و این ناشی از این است که ما هر سال پیشرفت‌های زیادی داریم و شاهد بهبودهای بسیاری هستیم.

در جمهوری چک، تاریخ Seznam به دوره اشتیاق اولیه نسبت به اینترنت بازمی‌گردد.

ایوو لوکاکوویچ (Ivo Lukacovic)، موسس و مالک Seznam، از دوران کودکی خود می‌گوید که پول چندانی نداشتند؛ آن‌ها در خانواده ماشین یا تلویزیون رنگی نداشتند. در نوجوانی در سال 1989، زمانی که این کشور هنوز بخشی از چکسلواکی بود، در تظاهرات گسترده‌ای که به انقلاب مخملی[4] معروف است، به هم‌کلاسی‌هایش پیوسته و در سقوط حزب کمونیست حاکم کمک مشارکت می‌کند.

لوکاکوویچ در یک صبح غم انگیز اخیر در خارج از پراگ می‌گوید: «رژیم فروپاشید و دوران آزادی اقتصادی آغاز شد،» او اضافه می‌کند: «از زمانی که با کامپیوتر بازی کردم، به دانشگاه رفتم.»

لوکاکوویچ در ۲۲ سالگی، پس از ایجاد Seznam (که در زبان چک به معنای «فهرست» است)، از دانشگاه فنی چک در پراگ انصراف داد. این سایت به عنوان یک سایت توصیه‌ای با پیشنهاد تعداد 10 یا بیش‌تر وب‌سایت چکی برای بازدید، شروع شد. یک موتور جستجو در سال 1998 اضافه شد. ایمیل، نقشه ها و سایر خدمات در سال‌های بعد وارد شدند.

این شرکت پس از افتتاح گوگل در این کشور در سال 2006 به رشد خود ادامه داد. موتور جستجوی Seznam برای زبان چکی طراحی شده بود و برای جا نماندن از خدماتی که گوگل می‌داد، خدماتی مانند ذخیره‌سازی نامحدود ایمیل را اضافه کرد. در سال 2008، جمهوری چک با جمعیت آن 10.5 میلیون نفری (تقریباً به اندازه کارولینای شمالی)، تنها جایی در منطقه اقتصادی ۳۱ کشوری اروپا بود که گوگل موتور جستجوی پیشرو در آن نبود.

در سال 2010، موقعیت Seznam شروع به تغییر کرد. گوگل سرمایه‌گذاری قابل توجهی برای بهبود خدمات غیرانگلیسی زبان خود کرده بود و سعی کرد از طریق تلاش‌هایی مانند دیجیتالی کردن کتاب‌های باستانی موجود در کتاب‌خانه باروک (Barouqe) قرن هجدهمی در شهر قدیمی پراگ، در بین شهروندان چک محبوبوبیت کسب نماید.

اما سزنم احساس می‌کرد که ترفند دیگری در کار است.

گوگل مالک اندروید بود، سیستم عاملی که در اکثر گوشی‌های هوشمند دنیا استفاده می‌شود. و قراردادی با اپل داشت که موتور جستجویش را به انتخاب پیش فرض آیفون تبدیل کرده بود. از آن‌جایی که عادات مرور اینترنت از رایانه‌های شخصی به تلفن‌های هوشمند منتقل شد، Seznam در یک وضعیت ضعیف قرار گرفت.

گوگل اندروید را رایگان به سازندگان گوشی مانند سامسونگ و ال‌جی ارائه کرد، اما شرکت‌ها را ملزم کرد که اگر می‌خواهند به فروشگاه Google Play دسترسی داشته باشند، برنامه‌هایی مانند جستجوی گوگل و مرورگر کروم را به صورت پیش‌فرض روی گوشی نصب کنند.

به گفته آقای فیکس، Seznam با سازندگان گوشی تماس می‌گیرد تا خدمات جستجوی خود را در تلفن‌ها بگنجاند، اما آن‌ها به Seznam می‌گویند که با  Google معامله کرده‌اند. او می‌گوید که بیش‌ترین کاهش در استفاده از Seznam در هر کریسمس رخ می‌داد، زمانی که مردم گوشی‌های هوشمند جدید را برنامه‌های نصب شده Google باز می‌کردند.

در سال ۲۰۱۲، Seznam به نهادهای رگولاتوری چک مراجعه کرد. و یک سال بعد، به شرکت‌های دیگر پیوست و شکایتی را به بازرسان کمیسیون اروپا ارائه کرد که گوگل را به خاطر استفاده از اندروید در جهت ایجاد مانع برای رقابت به نقض قوانین ضد تراست متهم می‌کرد.

این تلاش موفقیت‌آمیز بود و منجر به جریمه بی‌سابقه 4.34 میلیارد یورویی (حدوداً 5.1 میلیارد دلار در آن زمان) علیه گوگل شد. این کمیسیون گفت که گوگل از اندروید برای «تثبیت سلطه موتور جستجوی خود[5]» استفاده کرده است. در این حکم که هنوز در مرحله تجدید نظر است، حداقل ۲۴ بار از Seznam نام برده شده یا به آن ارجاع شده است.

اما حکم ۲۰۱۸ برای Seznam خیلی دیر بود. به گفته Toplist، یک شرکت تحقیقات بازار، این شرکت در تابستان سال 2014 رهبری خود را در بازار جستجوی چک از دست داد. اکنون تنها حدود 11 درصد از بازار را در اختیار دارد. سایر شرکت‌های تحقیقاتی می‌گویند Seznam احتمالاً در اوایل سال 2011 پیشتازی خود را از دست داده باشد، درست زمانی که استفاده از گوشی‌های هوشمند در حال انفجار بود.

سال گذشته، Seznam از گوگل به دلیل از دست دادن درآمدی که ادعا می‌کند مربوط به اقدامات ضدرقابتی گوگل است، برای حدود 400 میلیون دلار غرامت شکایت کرد و گوگل در حال مبارزه با این دادخواست است.

آقای فیکس می‌گوید: «گوگل با خدمات از پیش نصب شده خود، عملاً به معیار اصلی تبدیل شد». «Seznam نتوانست در دستگاه‌های اندرویدی رقابت کند و بازه زمانی حساس پذیرش موبایل را از دست داد.»

در اتحادیه اروپا، سیاست‌گذاران به تجربه Seznam به عنوان شاهدی بر نیاز به مداخله قوی‌تر و سریع‌تر در اقتصاد دیجیتال اشاره می‌کنند.

قانون جدید ضد انحصار با عنوان قانون بازارهای دیجیتال[6]، تحقیقات رقابت مرتبط با فناوری را سرعت می‌بخشد و شرکت‌های فناوری با اندازه مشخصی را ملزم می‌کند تا به کاربران اجازه دسترسی به خدمات رقیب را بدهند. این جریمه‌ها می‌تواند تا 10 درصد از درآمد جهانی یک شرکت باشد. (برای گوگل این مقدار حدود 18 میلیارد دلار است)  در گوشی‌های هوشمند اندرویدی جدید، کاربران می‌توانند موتور جستجو یا مرورگر جایگزینی را برای استفاده انتخاب کنند، راه‌حلی که در سال 2018 نیز در جریمه گوگل در مورد اندروید گنجانده شده است.

Margrethe Vestager، معاون اجرایی کمیسیون اروپا در حوزه رقابت و سیاست دیجیتال[7] می‌گوید: «اروپا اولین کشوری است که چنین قوانینی را وضع می‌کند». «شاید دیگران الهام بگیرند تا یک جنبش جهانی به وجود بیاید.»

Seznam با توجه به کوچک کسب و کار موتور جستجویش، خود را به یک شرکت رسانه‌ای تبدیل کرد تا زنده بماند. Seznam در دفاتر خود در مرکز شهر پراگ، جایی که یک دیوار صخره‌‌نوردی (climbing wall) برای کارمندان وجود دارد، ایستگاه‌های رادیویی و یک وب سایت خبری را راه اندازی می‌کند که یکی از پربازدیدترین‌ها در کشور است. این دفاتر هم‌چنین دارای یک استودیوی پخش و فضایی برای تولید پادکست‌های خبری و فرهنگی هستند. این شرکت سودآور است و حدود 1500 نفر را در جمهوری چک به کار گرفته است.

و احتمالاً تعداد کمی برای آقای لوکاکوویچ که یکی از ثروتمندترین افراد جمهوری چک است، متأسفند. او که یک خلبان است، صاحب یک فرودگاه کوچک در خارج از پراگ است که در آن هواپیماهای کلکسیونی، از جمله یک Lockheed Electra بازسازی شده دهه 1930 که او و برادرش آن را بازسازی و با آن از روی اقیانوس اطلس پرواز کرده‌اند، را نگه‌داری می‌کند.

اما او می‌گوید که تجربه گوگل به او کمک کرد تا درس مهمی را بیاموزد.

او می‌گوید: «هیچ انصافی در تجارت وجود ندارد». «هیچ عدالتی وجود ندارد، هیچ انصافی در کار نیست. قوی‌تر پیروز می‌شود.»

پانوشت:

[1] unfairly bundling services

[2] Justice Department

[3] Federal Trade Commission

[4] Velvet Revolution

[5] cement the dominance of its search engine

[6] Digital Markets Act

[7] European Commission executive vice president in charge of competition and digital policy