فیسبوک

فیسبوک یک شبکه اجتماعی آنلاین آمریکایی است که بخشی از شرکت Meta Platforms است. فیسبوک در سال 2004 توسط مارک زاکربرگ[1]، ادواردو ساورین[2]، داستین موسکوویتز[3] و کریس هیوز[4] که همگی از دانشجویان دانشگاه هاروارد بودند، تأسیس شد. فیسبوک به بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان تبدیل شد؛ نزدیک به سه میلیارد کاربر تا سال 2021 که حدود نیمی از این تعداد هر روز از فیسبوک استفاده می‌کنند. دفتر مرکزی این شرکت در منلو پارک[5] کالیفرنیا است.

استفاده از فیسبوک رایگان است و این شرکت بیش‌تر درآمد خود را از تبلیغات در وب‌سایت به دست می‌آورد. کاربران می‌توانند پروفایل ایجاد کنند، عکس‌ها را آپلود کنند، به یک گروه از قبل ایجاد شده بپیوندند و گروه‌های جدیدی راه‌اندازی کنند. این سایت دارای اجزای زیادی است، از جمله تایم‌لاین[6]، به معنی فضایی در صفحه پروفایل هر کاربر که در آن کاربران می‌توانند محتوای خود را ارسال کنند و دوستان می‌توانند پیام بفرستند، استاتوس[7] که کاربران را قادر می‌سازد تا دوستان خود را از موقعیت مکانی یا شرایط فعلی خود آگاه کنند، و نیوز فید[8] که کاربران را از تغییرات پروفایل و وضعیت(استاتوس) دوستانشان مطلع می‌کند. کاربران می‌توانند با یک‌دیگر چت کنند و برای یک‌دیگر پیام خصوصی ارسال کنند. کاربران می‌توانند با دکمه لایک تأیید خود را نسبت به محتوای روی فیسبوک اعلام کنند. (قابلیتی که در بسیاری از وب‌سایت‌های دیگر نیز وجود دارد) سرویس‌های دیگری نیز که بخشی از Meta Platforms هستند عبارتند از اینستاگرام[9] (یک شبکه اجتماعی اشتراک‌گذاری عکس و ویدیو)، مسنجر[10] (یک برنامه پیام‌رسانی آنی[11])، واتساپ[12] (یک سرویس پیام متنی) و سرویس VoIP.

جذابیت فیسبوک تا حدی ناشی از پافشاری زاکربرگ از همان ابتدا بر این‌که اعضا در مورد این‌که چه کسی هستند شفاف باشند، است. کاربران از اتخاذ هویت‌های جعلی منع شده‌اند. مدیریت شرکت استدلال می‌کند که شفافیت برای شکل‌گیری روابط شخصی، به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و اطلاعات و ساختن جامعه به عنوان یک کل ضروری است. هم‌چنین اشاره می کند که اتصال از پایین به بالا و همتا به همتا[13] در میان کاربران فیسبوک اتصال محصولات به مصرف‌کنندگان را برای کسب و کارها راحت‌تر می‌کند.

این شرکت تاریخچه اولیه پیچیده‌ای دارد. کار در سال 2003 در دانشگاه هاروارد تحت عنوان Facemash، سرویسی آنلاین برای دانشجویان برای قضاوت در مورد جذابیت هم‌دانشگاهی‌هایشان، شروع شد. از آن‌جا که توسعه دهنده اصلی، زاکربرگ، سیاست دانشگاه را در به دست آوردن منابع برای این سرویس نقض کرد، پس از دو روز تعطیل شد. علی‌رغم عمر کوتاه آن، 450 نفر (که 22000 بار رأی دادند) به Facemash روی آوردند. این موفقیت زاکربرگ را بر آن داشت تا آدرس اینترنتی http://www.thefacebook.com را در ژانویه 2004 ثبت کند. او سپس یک شبکه اجتماعی جدید را در آن آدرس با همراهی هم‌دانشگاهی‌های خود، ساورین، موسکویتز و هیوز، ایجاد کرد.

شبکه اجتماعی TheFacebook.com در فوریه 2004 راه‌اندازی شد. دانشجویان هاروارد که در این سرویس ثبت‌نام کرده بودند، می‌توانستند عکس‌هایی از خود و اطلاعات شخصی درباره زندگی خود، مانند برنامه کلاس‌هایشان و باشگاه‌هایی که به آن‌ها تعلق داشتند، را پست کنند. محبوبیت آن افزایش یافت و به زودی دانش‌جویان سایر دانشگاه‌های معتبر مانند دانشگاه‌های ییل[14] و استنفورد اجازه پیوستن به آن را پیدا کردند. تا ژوئن 2004 بیش از 250 هزار دانش‌جو از 34 دانشگاه عضو شده بودند و در همان سال شرکت‌های بزرگی مانند شرکت کارت اعتباری مسترکارت[15] شروع به پرداخت برای تبلیغ در سایت کردند.

در سپتامبر 2004 TheFacebook دیوار[16] را به نمایه(پروفایل) آنلاین یک عضو اضافه کرد. این ویژگی پرکاربرد به دوستان کاربر اجازه می‌داد اطلاعاتی را در دیوار خود ارسال کنند و به یک عنصر کلیدی در جنبه اجتماعی شبکه تبدیل شد. تا پایان سال 2004، TheFacebook به یک میلیون کاربر فعال رسید. با این حال، این شرکت هم‌چنان از شبکه اجتماعی آنلاین پیشتاز آن دوره، یعنی مای‌اسپیس[17]، که دارای پنج میلیون عضو بود، عقب بود.

سال 2005 نقطه عطفی برای این شرکت بود. نام سرویس به Facebook تبدیل شد و ایده «تگ کردن[18]» افراد را در عکس‌هایی که پست می‌شوند معرفی شد. با برچسب‌ها (تگ‌ها)، افراد خود و دیگران را در تصاویری که سایر دوستان فیسبوکی می‌توانستند ببینند، شناسایی می‌کردند. فیسبوک به کاربران اجازه می‌داد تا تعداد نامحدودی عکس آپلود کنند. در سال 2005 دانش‌آموزان دبیرستانی و دانش‌جویان دانشگاه‌های خارج از ایالات متحده مجاز به پیوستن به این خدمات شدند. فیسبوک تا پایان سال شش میلیون کاربر فعال ماهانه داشت.

در سال 2006 فیسبوک عضویت خود را فراتر از دانش‌آموزان و دانش‌جویان برای همه افراد بالای 13 سال باز کرد. همان‌طور که زاکربرگ پیش‌بینی کرده بود، تبلیغ‌کنندگان قادر به ایجاد روابط جدید و مؤثر با مشتری بودند. برای مثال، در آن سال، شرکت پروکتر و گمبل[19]، تولیدکننده محصولات خانگی، 14 هزار نفر را به یک تلاش تبلیغاتی با «ابراز تمایل[20]» با یک محصول سفیدکننده دندان جذب کرد. این نوع تعامل مستقیم مصرف‌کننده در چنین مقیاس وسیعی قبل از فیسبوک امکان‌پذیر نبود و شرکت‌های بیش‌تری شروع به استفاده از این شبکه اجتماعی برای بازاریابی و تبلیغات کردند.

حفظ حریم خصوصی هم‌چنان یک مشکل دائمی برای فیسبوک است. این موضوع اولین بار در سال 2006، زمانی که نیوز فید را معرفی کرد، به یک مشکل جدی برای شرکت تبدیل شد، که شامل هر تغییری بود که دوستان کاربر در صفحاتشان ایجاد می‌کردند. پس از اعتراض کاربران، فیسبوک به سرعت کنترل‌های حریم خصوصی را اجرا کرد که در آن کاربران می‌توانستند محتوای ظاهر شده در نیوز فید را کنترل کنند. در سال 2007 فیسبوک سرویس کوتاه‌مدتی به نام بیکان[21] راه‌اندازی کرد که به دوستان اعضا اجازه می‌داد که ببینند چه محصولاتی را از شرکت‌های همراه فیسبوک[22] خریداری کرده‌اند. به دلیل این‌که اعضا احساس کردند به حریم خصوصی آن‌ها تجاوز می‌شود، این سرویس با شکست مواجه شد. یک نظرسنجی از مصرف‌کنندگان در سال 2010 فیسبوک را عمدتاً به دلیل نگرانی‌های مربوط به حفظ حریم خصوصی در رده 5 درصد پایینی لیست  از نظر رضایت مشتری قرار داد و این شرکت هم‌چنان به دلیل پیچیدگی کنترل‌های حریم خصوصی کاربران و تغییرات مکرری که در آن‌ها ایجاد می‌کند، مورد انتقاد قرار می‌گیرد.

در سال 2008 فیسبوک به عنوان پربازدیدترین وب‌سایت رسانه‌های اجتماعی از مای‌اسپیس پیشی گرفت. با معرفی لایو فید[23]، این شرکت وارد رقابت با محبوبیت فزاینده توییتر (شبکه اجتماعی که یک فید زنده از پست‌های خبری اعضایی را که کاربر دنبال می‌کند، ارائه می‌دهد) شد. مشابه استریم[24] پست‌های کاربران توییتر، لایو فید پست‌های دوستان را به طور خودکار به صفحه اصلی اعضا منتقل می‌کرد. (لایو فید از آن زمان به فید خبری اضافه شده است.)

فیسبوک به ابزاری قدرتمند برای جنبش‌های سیاسی تبدیل شده است. این موضوع از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در سال 2008 آغاز شد، زمانی که بیش از 1000 گروه فیسبوک در حمایت از نامزد دموکرات، باراک اوباما، یا نامزد جمهوری‌خواه، جان مک کین، تشکیل شد. در کلمبیا از این سرویس برای تجمع صدها هزار نفر در تظاهرات علیه شورش چریکی ضد دولتی فارک[25] استفاده شد. در مصر، فعالان معترض به دولت حسنی مبارک در جریان قیام 2011 اغلب خود را با تشکیل گروه‌هایی در فیسبوک سازماندهی می‌کرد.

فیسبوک توسعه‌دهندگان نرم‌افزار شخص ثالث[26] را تشویق می‌کند تا از این سرویس استفاده کنند. این شرکت در سال 2006 رابط برنامه‌نویسی کاربردی (API)[27] خود را منتشر کرد تا برنامه‌نویسان بتوانند نرم‌افزاری بنویسند که اعضای فیسبوک بتوانند مستقیماً از طریق این سرویس از آن استفاده کنند. تا سال 2009 توسعه‌دهندگان حدود 500 میلیون دلار از طریق فیسبوک برای خود درآمد ایجاد کردند. این شرکت هم‌چنین از طریق پرداخت برای محصولات مجازی یا دیجیتالی که از طریق برنامه‌های شخص ثالث فروخته می‌شوند، از توسعه‌دهندگان درآمد کسب می‌کند. تا سال 2011، پرداخت‌های یکی از این شرکت‌ها، یعنی شرکت زینگا[28] که یک توسعه‌دهنده بازی آنلاین است، 12 درصد از درآمد شرکت را تشکیل می‌داد.

در فوریه 2012 فیسبوک درخواست تبدیل شدن به یک شرکت سهامی عام را داد. عرضه اولیه عمومی (IPO)[29] آن در ماه می، 16 میلیارد دلار ارزش داشت که ارزش بازار آن را 102.4 میلیارد دلار می‌کند. در نظر بگیرید که بزرگ‌ترین عرضه اولیه یک شرکت اینترنتی تا آن روز، مربوط به شرکت موتور جستجوی گوگل بود که در سال 2004، 1.9 میلیارد دلار جذب کرده بود. در پایان روز اول معاملات سهام، دارایی های زاکربرگ بیش از 19 میلیارد دلار برآورد شد.

در اکتبر 2021 فیسبوک اعلام کرد که نام شرکت مادر خود را به Meta Platforms تغییر می‌دهد. تغییر نام منعکس‌کننده تأکید بر «متاورس[30]» بود که در آن کاربران در محیط‌های واقعیت مجازی تعامل می‌کنند.

 

منبع:

بریتانیکا، صفحه Facebook

 

پانوشت:

[1] Mark Zuckerburg

[2] Eduardo Saverin

[3] Dustin Moskovitz

[4] Chris Hughes

[5] Menlo Park

[6] Timeline

[7] Status

[8] News Feed

[9] Instagram

[10] Messenger

[11] instant-messaging

[12] WhatsApp

[13] peer-to-peer

[14] Yale

[15] MasterCard

[16] Wall

[17] MySpace

[18] tagging

[19] Procter & Gamble

[20] expressing affinity

[21] Beacon

[22] participating companies

[23] Live Feed

[24] stream

[25] FARC

[26] third-party

[27] Application Programing Interface

[28] Zynga

[29] Initial Public Offering

[30] metaverse