مدیریت حقوق دیجیتال (DRM)[1] مربوط به حفاظت از آثار دارای حق نشر (کپیرایت) با ابزارهای مختلف برای کنترل یا جلوگیری از به اشتراک گذاشته شدن نسخههای دیجیتال از طریق شبکههای رایانهای یا شبکههای مخابراتی است.
دیجیتالی شدن محتوا قوانین سنتی حق نشر را از دو جهت به چالش کشیده است. اول اینکه بازتولید تقریباً بدون هزینه و توزیع در مقیاس بزرگ محتوای دیجیتال را ممکن کرده است. ثانیاً محتوای دیجیتال موجود را میتوان به راحتی ریمیکس و به طرق مختلف با محتوای دیگر برای تولید آثار جدید ترکیب کرد. در پاسخ به این تغییرات، دارندگان حق چاپ به دنبال حمایت بیشتر از طریق راهحلهای حقوقی و فناورانه هستند.
یکی از این تاکتیکها نصب فایلهای پنهان یا مخفی مانند روتکیتها[2] بر روی رایانههای کاربران در زمانی که یک دیسک فشرده (CD) یا دیسک ویدیویی دیجیتال (DVD) برای اولین بار در دستگاههای آنها قرار میگیرد، بود. این فایلها ممکن است تعداد دفعاتی را که کاربران میتوانند نرمافزار را نصب کنند محدود کند (یک مشکل بالقوه برای سیستمهای کامپیوتری ناپایدار یا برنامههای «باگ» که ممکن است نیاز به حذف و نصب مجدد داشته باشند)، فعالیتهای کاربر را زیر نظر بگیرد، و از کپی یا انتقال فایلهای محافظتشده از طریق اتصالات شبکه جلوگیری کند. در مورد برخی از برنامههای رایانهای، نرمافزار به طور دورهای از طریق اینترنت با سازنده نرمافزار تماس میگیرد تا یک بررسی تأیید را انجام دهد. در صورت عدم موفقیت در تست یا عدم اتصال، ممکن است برنامه غیر قابل استفاده شود. در بحثبرانگیزترین مثال از چنین حفاظتی از حقوق دیجیتال، محققان امنیتی در سال 2005 دریافتند که سونی روتکیتهایی را روی سیدیها نصب کرده است که کپی کردن موسیقی را غیرممکن میکند، اما امکان گزارش دادن به سونی در مورد عادات شنوندگان را ممکن میسازد. پس از اعتراض عمومی و شکایتهای قضایی، سونی برخی از سیدیها را فراخواند و نصب روتکیتها را در نسخههای بعدی متوقف کرد.
در قوانین ایالات متحده، قانون حق نشر هزاره دیجیتال [3](DMCA) در سال 1995، توسعه و توزیع فناوری طراحی شده برای کنار زدن DRM و همچنین دور زدن DRM برای دسترسی به آثاری که تحت کپیرایت هستند را ممنوع کرد. از آنجایی که نرم افزارهای کامپیوتری میتوانند دارای حق نشر باشند، مفهوم DRM به محصولات نرمافزاری هم گسترش یافته است. به عنوان مثال، در سال 2015 شرکت تراکتورسازی جان دیر[4] ادعا کرد که دور زدن نرمافزار عیبیابی تراکتور تحت DMCA غیرقانونی است. این ادعا از طرف برخی از کشاورزان مورد مناقشه قرار گرفت، زیرا آنها احساس میکردند که باید بتوانند تراکتورهای خود را بدون تماس با نماینده جان دیر تعمیر کنند. درگیری بین کشاورزان و جان دیر منعکسکننده مناقشات بزرگتر در مورد DRM بود، به طوری که طرف حامی DRM ادعا میکند که چنین اقداماتی از مالکیت معنوی محافظت کرده و طرف ضد DRM ادعا میکند که چنین اقداماتی حقوق مصرفکنندگان را در مورد دارایی خود نفی میکند.
پانوشت:
[1] Digital Rights Management
[2] rootkits
[3] Digital Millenium Copyright Act
[4] John Deere
